Op dit moment stellen alle politieke partijen hun verkiezingsprogramma’s op. Immigratie zal bij bijna iedere partij een belangrijk thema zijn. Toch vrees ik dat échte keuzes niet gemaakt worden.
Veel Nederlanders vinden het een morele plicht om mensen toe te laten die met oorlog of vervolging te maken hebben. Veel andere Nederlanders zien immigratie vooral als bedreiging, voor onze economie maar ook voor onze manier van leven.
Beide kampen schieten tekort in hun benadering. Links kijkt louter naar de menslievende en juridische kant van immigratie: mensen die recht hebben op asiel, krijgen asiel. Punt. Of wij ze in onze economie kunnen gebruiken, speelt geen rol. Rechts ontgaan de structurele tekorten op de arbeidsmarkt. Het werkloosheidspercentage vlak voor de coronacrisis was ongekend laag: 2,9 procent. In de ict, de bouwwereld, technologie, zorg en land- en tuinbouw zijn structurele tekorten die in de toekomst door vergrijzing alleen maar zullen oplopen.
Het asielbeleid in Europa is de afgelopen vijf jaar volledig vastgelopen. In kampen op Griekse eilanden zijn tienduizenden vluchtelingen gestrand voor wie het leven na zoveel jaar ronduit uitzichtloos geworden is. En ondanks alle plannen voor één Europees asielbeleid en bijbehorende verdeelsleutel, kent de EU nog steeds 27 verschillende asielstelsels. Formeel kan het niet, maar als het een vluchteling of ‘gelukszoeker’ in het ene land niet lukt, zijn er nog 26 andere loketten om het te proberen.
Ik denk dat we onze immigratiebenadering moeten omdraaien willen we een stap verder komen. Nu laten we immigratie afhangen van wie zich met een asielvraag meldt binnen onze grenzen, maar we doen er tegelijk alles aan om te voorkomen dat potentiële asielaanvragers onze grenzen bereiken. Op het zelf aanwijzen van immigranten die we in onze economie goed kunnen gebruiken, rust in Europa nog altijd een taboe.
In Canada, een van de meest progressieve landen op aarde, geldt dat taboe gek genoeg helemaal niet. Het immigratiebeleid van Canada is gebaseerd op arbeidsmarktramingen: wat voor type krachten heeft de economie nodig? Voor arbeidsmigranten geldt een puntensysteem. Er zijn in totaal zes categorieën waarbinnen je punten kunt krijgen. Ben je tussen de 18 en 35 jaar en beheers je de Engelse of Franse taal, dan maak je de meeste kans. Natuurlijk tellen ook diploma’s. De Canadese minister van migratie, gevlucht uit Somalië: „Als je geen gekwalificeerde goed opgeleide mensen aantrekt, gaan ze ergens anders heen.” Ruim tweederde van de nieuwkomers is na zorgvuldige selectie economisch migrant. Bij ons zouden deze personen als ‘gelukszoeker’ nauwelijks kans maken. Canada neemt, overigens, ook ieder jaar een vooraf vastgesteld aantal ‘echte’ vluchtelingen op.
Natuurlijk heeft Canada het, omgeven door oceanen, relatief makkelijk. Maar een groeiend aantal landen bestudeert momenteel het Canadese model – ook in Europa, vooral Frankrijk.
Nu is het in Nederland zo dat naast het overheidsmigratiebeleid het bedrijfsleven via de achterdeur tijdelijke (meestal hoogopgeleide) kenniswerkers aan kan trekken. Volgens het CBS waren er in 2018 in Nederland 54.000 kenniswerkers van buiten de EU. Die worden nu door de coronacrisis goeddeels afgedankt. Bij verlies van een baan mogen ze drie maanden werk zoeken, daarna moeten ze het land uit. Gebrek aan sociaal-ondernemerschap is triest, want het gaat vaak om mensen die hun weg in de Nederlandse samenleving na jaren werken en wonen goed gevonden hebben. Maar het is vooral slecht voor onze economie. Want deze mensen zijn net zo hard weer nodig als de coronacrisis voorbij is.
Een Canadese aanpak zou Nederland tal van voordelen bieden. Het zou bijvoorbeeld de vijandigheid van velen tegen immigratie doen afnemen. Bovendien kunnen we zo (goed opgeleide) immigranten aantrekken die onze liberale, democratische beginselen omarmen. En dat is bij de huidige immigratiestroom, waarbij landen als Afghanistan, Syrië en Eritrea de boventoon voeren, helaas lang niet altijd het geval.
Een Canadese immigratieaanpak biedt bovendien kansen voor goedwillende jongeren uit ‘veilige’ landen. Ze zouden zich grondig kunnen voorbereiden in hun land om kans te maken op een verblijfsvergunning door de juiste vaardigheden en diploma’s te verwerven in plaats van zich over te leveren aan mensensmokkelaars en in gammele bootjes te stappen. En door zich af te vragen of ze willen leven in een land met democratische, liberale waarden, waaronder de vrijheid van meningsuiting en het mogen tonen van religieuze spotprenten.
Met ons huidige immigratiebeleid heeft deze groep de status van kansloze ‘gelukszoeker’. In een Canadees model zou een aantal van hen welkom zijn en terecht kunnen in de sectoren waar ze nodig zijn.
Aylin Bilic is ondernemer en publicist.
