Door: Jeroen van Hooijdonk
Het is alweer twee maanden geleden dat de verkiezingen zijn geweest. Na de bevlogen start van de verkenners, met alle miskleunen, werd er weer vertrouwd op het bekende gezicht van de heer Tjeenk Willink. In het eindverslag van de informateur staat: “De vertrouwensrelatie tussen burger en overheid staat onder druk. Het evenwicht binnen de trias politica is verschoven. In de nieuw verkozen Tweede Kamer leeft het verlangen naar een nieuwe bestuursstijl en meer dualisme.” Demissionair-premier Rutte reageerde en zou komen met ‘radicale voorstellen’ die hij bij Nieuwsuur presenteerde. Het was een eerste aanzet aldus Kaag. Misschien moet hij het antwoord ook niet geven. Hoe moeten we dan deze vertrouwensrelatie terugbrengen? Welke bestuursstijl is toekomstbestendig en wat zorgt voor meer dualisme?
Vertrouwen van de burger
Met het aanstellen van Mariette Hamer is het vertrouwen niet toegenomen dat de bestuursstijl gaat vernieuwen. In plaats van onderhandelen met de relevante partijen over een coalitie akkoord mag de hele polder één voor één opdraven. Het doel om voor de zomer klaar te zijn lijkt daarmee verder weg dan ooit. Tegelijkertijd zijn kamerleden en bestuurders zwaar overwerkt en is de druk op zowel kamer, als regering zichtbaar toegenomen. Wat kan het vertrouwen in de publieke zaak dan terugbrengen?
Om te beginnen moet publieke informatie publiek beschikbaar zijn. Het klinkt als een open deur, maar waarom moet zelfs de Tweede Kamer zo vaak wachten op informatie? Plaats documenten in een openbare digitale bibliotheek waar alle documenten terug te vinden zijn. Een ministerie moet met de minister in beslotenheid kunnen komen tot een goed uitgedacht plan, of antwoord. Als dat eenmaal zo is, dan moet het document daarin geplaatst worden. Geen passieve openheid via de WOB, maar direct zichtbaar. Het draagt zo bij aan het vertrouwen dat de burger heeft in openheid van haar bestuurders. Stop met die geheimzinnigheid. Die bleek ook met de ministerraad notulen veel te groot gemaakt.
In de Tweede Kamer moet het belangrijker worden om een afspiegeling te vormen van alle regio’s, dan van de partijen. Het verschil tussen Randstad en de rest van het land wordt in de Tweede Kamer te groot en creëert verdeeldheid. Dit herken je in verschillend stemgedrag, maar ook de reacties op bijvoorbeeld de stikstofcrisis. Mensen vertrouwen Den Haag niet, omdat de vertegenwoordigers onbekenden zijn en vooral uit de randstand komen.
Incidentpolitiek zorgt ervoor dat de kamer gezien wordt als het doorgeefluik van persberichten aan de regering. De kamer krijgt ook meer vertrouwen als zij zich los worstelt van de regering en geen coalitie overleggen, maar zoals oud minister Donner zei: “De regering regeert en de kamer controleert.”
Dualisme
In het huidige systeem waar de kamer de regering kiest uit haar midden ben je de ene dag controleur en de volgende bestuurder. Als je maar lang genoeg je dienst bewezen hebt in Den Haag, dan ben je ‘aan de beurt’ om tot het bestuur toe te treden. Maar als je kritisch kamerlid bent, dan moet je op eieren lopen om niet een functie elders voorgesteld te krijgen. Hoe kunnen we dan komen tot meer dualisme?
Het is belangrijk dat de Tweede Kamer beter gaat controleren. De complexiteit van de samenleving neemt toe en de taken die de overheid op zich heeft genomen zijn sinds de laatste uitbreiding van de tweede kamer in 1956 sterk gegroeid. Het inwoneraantal is ook sterk toegenomen van 10 naar 18 miljoen. Een minister heeft daarnaast een heel departement achter zich en een kamerlid slechts 1 fractieondersteuner. Dat is een ongelijke kracht. Mede doordat een gemiddeld kamerlid er veel te kort zit. Juist de langstzittende zijn de beste parlementariërs. Vergroot de kamer dus tot 250 Kamerleden met twee vaste fractie ondersteuners en zorg juist voor meer senioriteit in de kamer. Versterk ook het presidium en laat niet langer ministerie van Algemene Zaken de formatie leiden. Het zijn nog altijd maar rond de 1000 mensen op de duizenden beleidsambtenaren.
Parlementaire Enquête
Het is niet aan de premier om een paar weken op zijn kamer te overpeinzen en te komen met radicale veranderingen. Stel een parlementaire enquête in die kijkt naar het functioneren van de kamer zelf, de regering en het dualisme tussen die twee. Juist mevrouw Kaag zou hiervoor moeten pleiten tijdens het vormen van de nieuwe regering. Zij heeft immers de deur van nieuw leiderschap geopend. Dat staat dan voor meer dan alleen het verkiezen van haarzelf als potentieel premier, maar juist voor de vraag waar ligt de macht en hoe voer je die uit.
Ik hoop van harte dat een parlementaire commissie gevormd wordt. Hopelijk hoeven we dan bij een volgend kabinet niet weer de heer Tjeenk Willink uit te nodigen om de formatie vlot te trekken, maar is onderling vertrouwen hersteld en de juiste bestuursvorm gevonden.
Jeroen van Hooijdonk
Klassiek Liberaal Netwerk VVD
