In het huidige klimaat staan onze liberale waarden onder ernstige druk, misschien wel meer dan ooit tevoren. Het is cruciaal dat we deze bedreiging erkennen en krachtig weerstand bieden tegen de krachten die onze fundamentele principes van vrijheid, gelijkheid en tolerantie willen ondermijnen.
Recente protesten rondom de oorlog in Gaza gaan veel verder dan het uiten van afkeer jegens Joden; ze belichamen een diepgeworteld antiwesters en antiliberaal sentiment. Mensen worden gecancelled puur vanwege hun Joodse identiteit of vanwege een genuanceerde kijk op de Palestijnse kwestie. Demonstranten lijken slechts één absolute waarheid te accepteren en verheerlijken zelfs de ideologie van Hamas, geworteld in het gedachtegoed van de Moslimbroederschap. Deze beweging streeft naar een samenleving die strikt in lijn is met islamitische regels, zonder enige ruimte voor scheiding tussen religie en politiek. De dreiging komt echter niet alleen van buitenaf. In Europa zien we de opkomst van antiliberale tendensen, met populistische bewegingen die aan invloed winnen. Thierry Baudet in Nederland, bijvoorbeeld, leidt een jong-rechtse beweging die breekt met de liberale consensus in het Westen. Dit soort populistische krachten pleit vaak voor beleid dat alleen gericht is op nationale belangen, wat resulteert in beperkingen van de vrijheden van andersdenkenden en politisering van de rechterlijke macht. Ook ter linkerzijde zien we bedreigingen voor de liberale levenswijze. Het opkomende links populisme combineert sociaal-economische kritiek met nationalistische en interventionistische neigingen. Ze bekritiseren het liberale establishment en promoten alternatieve economische modellen met meer overheidsingrijpen. Daarnaast zien we anti-liberale krachten in Rusland, waar Poetin’s autoritaire regime zich openlijk verzet tegen liberale democratische waarden.
Zelfs in onze eigen gemeenschappen zien we bedreigingen voor het liberale gedachtegoed. Burgemeesters die pleiten voor het dragen van religieuze symbolen door overheidsfunctionarissen tasten de neutraliteit van de staat aan en ondermijnen het liberale principe van scheiding tussen kerk en staat. Kortom, onze liberale waarden staan onder vuur vanuit alle hoeken. Het is hoog tijd dat we ons verzetten tegen deze anti-liberale krachten en de waarden van vrijheid, gelijkheid en tolerantie verdedigen met alles wat we hebben.
De wereldwijde situatie is alarmerend. Meer dan 72 procent van de wereldbevolking leeft onder autoritaire regimes, waardoor de wereld momenteel de meest antidemocratische fase ooit doormaakt. In een tijd waarin de noodzaak om liberale waarden te verdedigen urgenter is dan ooit tevoren, mogen we niet stilzitten.
De waarschuwingen van visionairs zoals Frits Bolkestein uit 1991 zijn vandaag de dag relevanter dan ooit. Hij wees op de gespannen relatie tussen de islamitische wereld en het liberale Westen en benadrukte het belang van fundamentele politieke principes zoals de scheiding van kerk en staat, vrijheid van meningsuiting, verdraagzaamheid en non-discriminatie. Deze principes zijn ononderhandelbaar, en het is hoog tijd dat we ze krachtig verdedigen. Het liberalisme heeft universele geldigheid en een beschaving die deze principes in ere houdt, staat hoger dan een beschaving die dit niet doet. Het rechtvaardigen van angst voor immigratie en criminaliteit, evenals het wantrouwen jegens de politiek, zijn legitieme zorgen die niet mogen worden genegeerd. Het is de taak van liberale partijen om deze zorgen serieus te nemen en passende oplossingen te bieden die in lijn zijn met liberale principes, zonder toe te geven aan populistische verleidingen.
In Nederland, als bastion van liberale waarden, moeten we een krachtig standpunt innemen tegen degenen die onze vrijheid en tolerantie bedreigen, ongeacht hun ideologische achtergrond. Het is essentieel dat we ons verzetten tegen pogingen om ideologieën op te dringen en vastberaden staan voor de liberale principes die onze samenleving hebben gevormd. Een krachtig inburgeringsbeleid is essentieel om onze liberale waarden te beschermen tegen de infiltratie van anti-liberale ideologieën. Nieuwkomers moeten de liberale principes van onze samenleving respecteren en omarmen, en wie hier actief tegen ingaat, moet de consequenties dragen, tot aan het verlies van het Nederlanderschap of de verblijfsvergunning toe.
Het waarborgen van gelijke rechten voor alle burgers, ongeacht hun achtergrond, is een andere hoeksteen van het beschermen van liberale waarden. Discriminatie en intolerantie moeten krachtig worden veroordeeld en bestraft, waarbij herhaalde overtredingen kunnen leiden tot verlies van het Nederlanderschap voor nieuwkomers. Voor bestaande burgers moeten haatzaaien, beledigingen en oproepen tot geweld eveneens hard worden aangepakt, en waar nodig moet het justitiële instrumentarium worden uitgebreid. Frankrijk biedt een waardevol model met zijn laïcité-principes, waarbij religie een privéaangelegenheid blijft en geen invloed heeft op het openbare leven. Het verbieden van religieuze uitingen op openbare plaatsen bevordert gendergelijkheid, emancipatie en sociale cohesie, terwijl het bijzonder onderwijs moet worden afgeschaft ten gunste van een seculier onderwijsstelsel dat neutraliteit en gelijkheid bevordert. Er komt een staatstoezicht op religieuze instellingen dat moet worden gebruikt om het seculiere karakter van de staat te versterken.
Er komen striktere inburgeringsprogramma’s en taaltoetsen voor nieuwkomers en verplichtingen tot integratie. Een wettelijk verbod op intolerantie, in lijn met liberale principes, is van essentieel belang om een omgeving te creëren waarin wederzijds respect en begrip heersen, en waar individuele vrijheden worden beschermd. Dit verbod vormt een cruciale stap in het waarborgen van de kernwaarden van vrijheid, gelijkheid en tolerantie in onze liberale samenleving. Hoewel sommigen dit initieel als anti-liberaal zouden kunnen zien, ligt de essentie van een dergelijk verbod juist in het fundamentele liberale principe dat de vrijheid van het individu eindigt waar die van een ander begint. Het niet toestaan van intolerantie is een manier om de vrijheden van anderen, met name van minderheden en kwetsbare groepen, te beschermen. Deze benadering draagt niet alleen bij aan een veerkrachtige en samenhangende samenleving, maar helpt ook sociale spanningen die door intolerantie ontstaan te verminderen. Het bevordert een klimaat van wederzijds respect en begrip, wat van essentieel belang is voor sociale harmonie.
Bovendien fungeert een verbod op intolerantie als een bescherming tegen haatzaaiende retoriek die schadelijke gevolgen kan hebben voor individuen en gemeenschappen. Dergelijke wetgeving vormt een centrale pijler in liberale democratieën, die gebaseerd zijn op het respecteren van individuele rechten en het beschermen van minderheden tegen de overheersing van de meerderheid. Het verbod versterkt daarmee de liberale fundamenten van onze samenleving door vrijheid en gelijkheid voor allen te waarborgen.
Het is bijna 35 jaar geleden dat de waarschuwingen van Bolkestein klonken, en het is hoog tijd om zijn oproep tot actie serieus te nemen. De strijd om onze liberale waarden te beschermen is existentieel, en daarom moeten we nu handelen.
Geschreven door: John T. Knieriem (VVD-lid)
