Ondermijnde georganiseerde criminaliteit in Nederland verwijst naar het proces waarbij de bovenwereld en onderwereld met elkaar verweven raken. Of beter gezegd: het wordt steeds zichtbaarder en het komt dichterbij ons dagelijks leven. Dat is een groot probleem, dat tegelijkertijd groeiende is. Ondermijning manifesteert zich helaas in diverse vormen van criminaliteit, waaronder druggerelateerde activiteiten, mensenhandel, prostitutie, witwassen en illegale hennepteelt.
De belangrijkste oorzaken van ondermijning in Nederland zijn veelzijdig. Het gedoogbeleid ten aanzien van softdrugs creëert een grijs gebied waarin criminele organisaties kunnen opereren. Dit ook gelet op de aantrekkelijke infrastructuur en de geografische ligging van ons land. De haven van Rotterdam, een van de grootste ter wereld, fungeert als een knooppunt voor de invoer en doorvoer van illegale goederen, waaronder drugs. Het efficiënte wegennetwerk en de logistieke infrastructuur dragen verder bij aan de distributie van deze goederen binnen Europa, in de eerste plaats naar onze buurlanden zoals Duitsland en België.
Een andere ontwikkeling is de leegstand van boerenschuren[1]op het platteland en de leegstaande panden in verstedelijkte gebieden. Criminelen maken gebruik van deze locaties voor de productie van drugs, zoals hennepplantages, en als opslagplaatsen voor illegale goederen. Daarnaast worden vakantieparken en vakantiehuisjes soms gebruikt als toevluchtsoorden voor criminele activiteiten zoals witwaspraktijken en mensenhandel, maar ook vindt hier illegale prostitutie plaats.
Ondermijning heeft vergaande gevolgen voor de samenleving. Het ondermijnt de economie door de inzet van illegale middelen en witwaspraktijken. Dit zorgt voor oneerlijke concurrentie en kan legitieme bedrijven in de problemen brengen. De veiligheid komt eveneens in het geding, met explosies en schietpartijen als zichtbare symptomen van criminele afrekeningen en machtsstrijd binnen het criminele circuit.
Zoals hierboven al is aangestipt, is een van de grootste problemen de vervlechting van de boven- en onderwereld. Dit leidt tot corruptie en de infiltratie van criminele elementen in legale structuren, zoals het bedrijfsleven en de overheid. Winkelstraten en ondernemingen worden overgenomen, wat ertoe kan leiden dat het in sommige dorpen en steden lijkt alsof er alleen nog maar dubieuze winkels zijn. Criminelen zorgen voor een goede en stevige maatschappelijke positie door bijvoorbeeld de lokale voetbalvereniging te sponsoren.
Jongeren worden vaak betrokken bij deze criminele netwerken, aangetrokken door het snelle geld en de status die hiermee gepaard gaat. De sociale omgeving en opvoeding spelen hierbij een cruciale rol. Het gebrek aan duidelijke normen en waarden in de opvoeding kan jongeren vatbaar maken voor de verleidingen van de criminaliteit. Voor veel jongeren is de stap naar de criminaliteit aantrekkelijk door de financiële beloningen en de schijnbare status die ermee gepaard gaat. Het probleem ligt niet zozeer in het gebrek aan kansen, want in Nederland zijn er voldoende mogelijkheden voor jongeren om een succesvolle toekomst op te bouwen.
Wat ook niet meehelpt, is dat de bestrijding van ondermijning bemoeilijkt wordt door de grote financiële discrepantie tussen de middelen van justitie en de waarde van de georganiseerde criminaliteit. Kleine gemeenten hebben vaak niet de capaciteit of de middelen om effectief op te treden tegen ondermijning. Grotere steden zoals Almere investeren aanzienlijke bedragen in veiligheid, maar zelfs dan blijft de uitdaging groot. Een voorbeeld is de vondst van acht miljoen euro in een woning[2], wat de omvang van het probleem illustreert.
Maar hoe kan het grote probleem van ondermijning, met al zijn facetten, aangepakt worden? Gelukkig voorziet het hoofdlijnenakkoord4[3], samen vormgegeven door de VVD, NSC, PVV en BBB, in tal van mogelijkheden om de strijd tegen ondermijning effectief aan te pakken, aangezien veiligheid en een weerbare samenleving topprioriteiten zijn. Het is daarom goed om te lezen dat er ingezet gaat worden op betere informatiedeling; niet iedere gemeente hoeft immers het wiel opnieuw uit te vinden. Tevens wordt de aanpak van uithalers en logistieke knooppunten bij criminaliteit, zoals havens, uitgebreid. Wat nog niet in het hoofdlijnenakkoord staat, maar wel zeer aanbevelenswaardig is, is het plan van VVD-Kamerlid Ulysse Ellian. Hij heeft middels een initiatiefwetsvoorstel 3[4] gepleit om criminele kopstukken in de zwaarste gevangenisregimes rigoureuzer af te sluiten van de buitenwereld om te voorkomen dat ze hun levensgevaarlijke handelingen voort kunnen zetten. Briefwisselingen tussen gevangenen worden verboden, bellen en praten met bezoek wordt sterk beperkt en mag uitsluitend in het Nederlands, Fries, Engels of Papiaments, en bij elk telefoontje moet worden meegeluisterd. Zo ver wilde de vorige minister van Rechtsbescherming Weerwind (D66) uiteraard niet gaan, maar dit nieuwe kabinet kan dit plan voortvarend oppakken. Overigens is deze initiatiefwet nog in behandeling.
Los van al deze maatregelen, die klinken als een klok, begint de bestrijding van ondermijning bij de opvoeding, waarin ouders een cruciale rol spelen. Tot de leeftijd van 14 jaar kunnen ouders volledig aansprakelijk worden gesteld voor de ‘schade’ die hun kinderen hebben veroorzaakt. Laat nu ook het hoofdlijnenakkoord heldere taal spreken dat er meer mogelijkheden moeten worden aangegrepen om die verantwoordelijkheid andermaal te onderstrepen. Ook dat is van groot belang, want wat betreft het groeiende probleem van ondermijning is het inmiddels 5 over 12.
[1] https://www.destentor.nl/binnenland/criminelen-kloppen-bij-boeren-aan-voor-schuurverhuur-stond-ineens-nette-meneer-aan-de-deur~a67635a1/
[2] Ruim 8 miljoen contant geld en 200 kilo drugs aangetroffen bij inval in woning Almere | Binnenland | Telegraaf.nl
[3] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2024Z08320&did=2024D19452
[4]https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/wetsvoorstellen/detail?cfg=wetsvoorsteldetails&qry=wetsvoorstel%3A36457
Auteurs
Kevin Franken, Margretha du Carmo (allen lid van Klassiek Liberaal)
