De uitspraak van de Hoge Raad eerder dit jaar heeft diepe sporen nagelaten in de belastingheffing op vermogen. Het forfaitaire stelsel van box 3, dat jarenlang werd gehanteerd, werd ongrondwettig verklaard omdat het fictieve rendement vaak hoger lag dan het werkelijke rendement van belastingplichtigen. Dit leidde tot een golf van bezwaarschriften, waarmee de Belastingdienst nu tot over haar oren belast is. Tegelijkertijd kraakte de Raad van State recent de plannen voor een nieuwe vermogensaanwasbelasting: te ingewikkeld voor belastingplichtigen én de Belastingdienst. We bevinden ons in een situatie waarin zowel het verleden als de toekomst onoplosbare problemen lijken te vormen. Tijd om pragmatisch te handelen en een eenvoudige, tijdelijke vermogensbelasting in te voeren.
De huidige situatie is een administratieve en juridische nachtmerrie. Duizenden belastingplichtigen hebben bezwaar gemaakt tegen de oude heffing op basis van fictief rendement, en terecht. De Hoge Raad stelde immers dat deze heffing in strijd is met het eigendomsrecht en het discriminatieverbod uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Maar nu zit de Belastingdienst met een stapel van honderdduizenden bezwaarschriften die verwerkt moeten worden. Tegelijkertijd ontbreekt het aan tijd en capaciteit om een nieuw stelsel in te voeren. Het voorstel voor een vermogensaanwasbelasting, waarin werkelijke rendementen worden belast, klinkt aantrekkelijk in theorie, maar de Raad van State wees erop dat het systeem te complex is en niet uitvoerbaar zonder immense kosten en extra personeel.
In deze vicieuze cirkel waarin we gevangen zitten – het verleden is niet opgelost en de toekomst is te ingewikkeld – is een tijdelijke oplossing de enige manier om uit het moeras te komen. Een eenvoudige vermogensbelasting van 0,5% op netto vermogen, met een vrijstelling van 75.000 euro per persoon, biedt een werkbaar alternatief. Partners kunnen gezamenlijk rekenen op een dubbele vrijstelling, waardoor kleinere vermogens worden ontzien. Deze tijdelijke belasting kan direct worden ingevoerd en eenvoudig worden toegepast, zonder dat belastingplichtigen of de Belastingdienst verstrikt raken in ingewikkelde berekeningen.
De pragmatiek van deze aanpak schuilt in de mogelijkheid om de lopende bezwaarschriften eenvoudig af te handelen. Belastingplichtigen die bezwaar hebben gemaakt tegen de oude box 3-heffing, krijgen het voorstel om met terugwerkende kracht 0,5% te betalen over hun netto vermogen in de betreffende jaren. Bij instemming wordt hun bezwaar als afgehandeld beschouwd. Dit voorkomt langdurige juridische procedures en geeft zowel belastingplichtigen als de Belastingdienst de broodnodige duidelijkheid. Door deze eenvoudige regeling kunnen we letterlijk door de administratieve chaos heen waden.
De voordelen van een tijdelijke vermogensbelasting reiken verder dan alleen eenvoud. Het geeft de overheid ook de tijd en ruimte om een duurzaam en rechtvaardig belastingstelsel te ontwikkelen. Dit nieuwe stelsel moet voldoen aan de eisen van de Hoge Raad, recht doen aan de belevingswereld van belastingplichtigen en uitvoerbaar zijn voor de Belastingdienst. Dat is geen eenvoudige opgave, en zonder een tijdelijke oplossing is de kans groot dat we blijven steken in een systeem dat iedereen frustreert.
Critici zullen opmerken dat een vermogensbelasting van 0,5% geen ideale oplossing is. Het belast vermogen zonder rekening te houden met het werkelijke rendement, een punt dat eerder leidde tot de kritiek van de Hoge Raad. Maar we moeten erkennen dat perfectie op dit moment onhaalbaar is. Als het niet kan zoals het moet, moet het maar zoals het kan. Door de belasting laag te houden en een ruime vrijstelling te bieden, blijft de druk op belastingplichtigen beperkt. Tegelijkertijd biedt het een werkbare oplossing om de lopende problemen aan te pakken.
We moeten ook rekening houden met de maatschappelijke gevolgen van niets doen. De huidige situatie zet de geloofwaardigheid van de overheid verder onder druk. Het toeslagenschandaal heeft laten zien wat er gebeurt als complexe regelgeving en falende uitvoeringsinstanties samenkomen. Door nu te kiezen voor eenvoud en voorspelbaarheid, voorkomen we dat de belastingheffing op vermogen uitmondt in een vergelijkbare crisis. Een tijdelijke vermogensbelasting van 0,5% biedt een compromis dat het vertrouwen in het systeem kan herstellen en verdere escalatie voorkomt.
Een tijdelijke oplossing betekent niet dat we genoegen nemen met de status quo. Het biedt een adempauze om te werken aan een nieuw stelsel dat rekening houdt met werkelijke rendementen, maatschappelijke rechtvaardigheid en uitvoerbaarheid. Maar om daar te komen, moeten we eerst de huidige chaos doorbreken. Het alternatief – blijven vasthouden aan idealen die op dit moment onhaalbaar zijn – leidt alleen maar tot meer problemen.
Nu is het tijd om door te pakken. De situatie vraagt om pragmatische oplossingen die ons uit de impasse halen. Een tijdelijke vermogensbelasting van 0,5% met een royale vrijstelling is geen perfecte oplossing, maar wel een noodzakelijke stap om de weg vrij te maken voor een beter systeem. Alleen door nu te handelen, kunnen we de toekomst van onze belastingheffing veiligstellen. Laten we kiezen voor eenvoud en uitvoerbaarheid, en het moeras waarin we ons bevinden achter ons laten.
Dit stuk is op persoonlijke titel geschreven door John T. Knieriem
